Κυβερνητικό Έργο

Εισαγωγική Δήλωση του Υπουργού Εξωτερικών κ. Κωνσταντίνου Κόμπου στη συνέντευξη Τύπου για την παρουσίαση του απολογισμού του Υπουργείου Εξωτερικών για το πρώτο έτος διακυβέρνησης

Με ιδιαίτερη χαρά σας καλωσορίζω σήμερα στο Υπουργείο Εξωτερικών.

Αντικείμενο της σημερινής παρουσίασης είναι ο απολογισμός πεπραγμένων της εξωτερικής μας πολιτικής για το παρελθόν έτος, δηλαδή για τον πρώτο χρόνο διακυβέρνησης του Προέδρου Χριστοδουλίδη.

Από άποψης δομής και οργάνωσης, η παρουσίαση χωρίζεται σε εννέα θεματικές:

1. Πυξίδα Εξωτερικής Πολιτικής
2. Κυπριακό
3. Συμμετοχή Κυπριακής Δημοκρατίας (ΚΔ) στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ)
4. Ενίσχυση και Θεσμοθέτηση Συνεργασίας με Τρίτα Κράτη
5. Τριμερείς Συνεργασίες 
6. Πυλώνας Κύπρος - Ασφαλής Λιμένας  
7. Υποψηφιότητες   
8. Εξωστρέφεια και Ενεργά Κινητική Διπλωματία
9. Λειτουργία και Δομές του Υπουργείου Εξωτερικών.

Πρώτο Μέρος: Πυξίδα Εξωτερικής Πολιτικής

Κατ’ αρχάς, είναι χρήσιμο να τεθεί το πλαίσιο που καθορίστηκε ως Πυξίδα για την Εξωτερική Πολιτική της Κυπριακής Δημοκρατίας (ΚΔ). Αυτό περιστρέφεται γύρω από τα τρία συγκριτικά μας πλεονεκτήματα:

1. Τη γεωγραφική μας θέση.
2. Τη συμμετοχή μας ως κράτος μέλος στην ΕΕ.
3. Τις άριστες σχέσεις με τα κράτη της περιοχής μας.  

Υιοθετείται η θέση ότι η ΚΔ, ταυτόχρονα, έχει σημαντικότατες δυνατότητες να εκμεταλλευτεί, αλλά και μεγάλες προκλήσεις να αντιμετωπίσει.

Τα παραπάνω συγκριτικά πλεονεκτήματα συγκεκριμενοποιούνται και μορφοποιούνται ως στρατηγικός προσανατολισμός της εξωτερικής μας πολιτικής.

Κωδικοποιούνται δε διά της εξής διατύπωσης: Κατευθυνόμαστε και εργαζόμαστε για την μεγέθυνση του διπλωματικού μας αποτυπώματος.

Τούτο, εν συνεχεία, εξειδικεύεται διά της επιμέρους στοχοθέτησης. 

Στόχοι:

Εν συνόψει, η εξωτερική πολιτική της ΚΔ, η οποία περιστρέφεται γύρω από τα συγκριτικά πλεονεκτήματα και έχει ως πυξίδα τη μεγέθυνση του διπλωματικού μας αποτυπώματος,  περιλαμβάνει τους εξής στόχους:

1. Την  προστασία, με κάθε κόστος, της ΚΔ. 
2. Τη δημιουργία συνθηκών επωφελών για την επανένωση του τόπου μας, που αποτελεί καθήκον μας.
3. Την πλήρη αξιοποίηση της ιδιότητας του κράτους μέλους της ΕΕ, σε όλα τα επίπεδα και για όλα τα θέματα.
4. Τη διοργάνωση με επιτυχία της Προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ το 2026, η οποία αποτελεί ευκαιρία μεγιστοποίησης της αξιοπιστίας και ανάπτυξης του ρόλου μας ως ενεργού εταίρου στην ΕΕ. 
5. Την προσήλωση στον δυτικόστροφο προσανατολισμό μας και την εδραίωση της σχέσης με τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (ΗΠΑ).
6. Τη σταθερή εμβάθυνση των ήδη εξαίρετων σχέσεων με κράτη της περιοχής μας. Δηλαδή, καλλιεργώντας σχέσεις σταθερής εμπιστοσύνης σε ένα πλέγμα σύνθετων εξελίξεων, όπως βλέπουμε αυτές να διαδραματίζονται στην περιοχή μας. 
7. Την επέκταση και προσαρμογή της περιφερειακής πολυμέρειας μέσα από τα σχήματα των τριμερών και των ενισχυμένων τριμερών.
8. Τη σταδιακή αύξηση εμπορικών σχέσεων, με μετρήσιμη ετήσια πρόοδο, στις χώρες στις οποίες έχουμε διπλωματική παρουσία με τη μορφή διπλωματικών αποστολών.
9. Τον ορίζοντα στρατηγικής αναβάθμισης σχέσεων με το Ηνωμένο Βασίλειο (ΗΒ), με σημείο αναφοράς τα ζητήματα με τις Βάσεις και με δεδομένο τον διαχρονικό ρόλο του ΗΒ στα του Κυπριακού. 
10. Τον μετασχηματισμό των σχέσεων με την Κυπριακή Διασπορά, κατά τρόπο οργανικό και αλληλοεπιδραστικό.
11. Την ενίσχυση της αξιοπιστίας μας με προσήλωση σε θέσεις αρχών, διεθνούς νομιμότητας και με γνώμονα την εικόνα της χώρας μας. Τη μετατροπή από μονοθεματική προσέγγιση σε αμφίδρομη, δηλαδή, την ενίσχυση αξιοπιστίας και ανάδειξη περιφερειακού μας ρόλου ως εργαλείου για προσπάθειες σε εθνικό θέμα (τόσο για επίλυση όσο και για προστασία της ΚΔ). Ως προς τούτο, οι σχέσεις με τα μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας δομούνται σε αυτή τη βάση.
12. Τη διασφάλιση της αγαστής σχέσης με την Ελλάδα και τη διαρκή ενίσχυση της στενότητας των ιστορικών και διαχρονικών δεσμών.
13. Τη διαρκή εξωστρέφεια και διπλωματική κινητικότητα για εξυπηρέτηση συμφερόντων της ΚΔ.
14. Τέλος, την ποιοτική προξενική αρωγή σε Κύπριους πολίτες στο εξωτερικό. 

Αυτή είναι η κωδικοποίηση της προσέγγισής μας που τέθηκε για πρώτη ίσως φορά τόσο συγκεκριμένα και εξειδικευμένα.

Δεύτερο Μέρος: Κυπριακό

Η αποστολή μας είναι διττή. Αφενός, συνεχίστηκαν οι προσπάθειες για επίλυση του κυπριακού προβλήματος και αφετέρου της προστασίας της ΚΔ.

Ως προς το πρώτο, ζήτημα ύψιστης προτεραιότητας ήταν και παραμένει η συνέχιση και εντατικοποίηση της μεθοδευμένης και συντονισμένης δράσης για:

• Δημιουργία ευνοϊκών συνθηκών που σε διεθνές επίπεδο να επιτρέπουν την επανέναρξη της διαπραγματευτικής διαδικασίας για επίτευξη συνολικής, βιώσιμης και λειτουργικής λύσης στο Κυπριακό, σύμφωνα με τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας και με το ευρωπαϊκό κεκτημένο.
• Λύση, η οποία θα αποκαθιστά και θα διασφαλίζει τα ανθρώπινα δικαιώματα όλων των Κυπρίων.

Προς αυτή την κατεύθυνση, ειδική αναφορά μπορεί να γίνει στον διορισμό της Προσωπικής Απεσταλμένης του Γενικού Γραμματέα (ΓΓ) του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) κας María Ángela Holguín Cuéllar (5/1/2024), μετά από επτά χρόνια διεθνούς αποστασιοποίησης.

Επιπλέον, συνεχίζονται οι προσπάθειες για διορισμό Απεσταλμένου από πλευράς ΕΕ με έμφαση στη διασύνδεση των σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας με το Κυπριακό.

Σημειώνεται ότι τα δύο αυτά ζητήματα αποτελούν, κατά την άποψή μας, συγκοινωνούντα δοχεία, υπό την έννοια ότι, σε ένα εξαιρετικά δύσκολο διεθνές περιβάλλον με όσα συμβαίνουν γύρω μας, η συντονισμένη προσπάθεια και η ανάληψη πρωτοβουλίας από την πλευρά μας, πρωτίστως και διαμέσου της ΕΕ, επέδρασαν, κατά τη δική μας άποψη, θετικά ως προς το αποτέλεσμα του διορισμού της Προσωπικής Απεσταλμένης του ΓΓ του ΟΗΕ.  

Επιπροσθέτως, υιοθετήθηκε η δέσμη 14 Μέτρων της Κυβέρνησης για τους Τουρκοκύπριους με απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου. Το μήνυμα είναι σαφές. Εμείς συνεχίζουμε την προσπάθεια, πάντα και αποκλειστικά εντός του πλαισίου του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, παρά τη σταθερή άρνηση και ρητορική της άλλης πλευράς.

Επικουρικά, έμφαση δόθηκε στη διαφώτιση και ευαισθητοποίηση ξένων κυβερνήσεων, οργανισμών, αλλά και της διεθνούς κοινής γνώμης για την εδώ και 50 χρόνια συνεχιζόμενη κατοχή από την Τουρκία. Οι προετοιμασίες για την ημέρα θλίψης για τα 50 χρόνια της τουρκικής εισβολής ολοκληρώθηκαν και οι διπλωματικές αποστολές μας υλοποιούν το πλάνο σε ό,τι αφορά την εξωτερική μας παρουσία.

Ευρύτερα, η προσέγγισή μας περιλαμβάνει την ανάδειξη της αντίθετης με τη διεθνή νομιμότητα στάσης και προσέγγισης της Τουρκίας και της τουρκοκυπριακής ηγεσίας, των προσπαθειών δημιουργίας τετελεσμένων και την υπόσκαψη της προσπάθειας επανέναρξης ουσιαστικών διαπραγματεύσεων.

Αναφέρομαι τώρα στο δεύτερο επίπεδο σε ό,τι αφορά τα του Κυπριακού που σχετίζεται άμεσα με τα προλεγόμενα.

Θα αναφερθώ επιλεκτικά σε κάποια παραδείγματα.

Σε ό,τι αφορά το Συμβούλιο της Ευρώπης, μετά από έντονη και συντονισμένη προσπάθεια εξασφαλίστηκε η διατήρηση της διαδικασίας επιτήρησης ενώπιον της Επιτροπής Αναπληρωτών Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης, ως προς την Τέταρτη Διακρατική προσφυγή, Κύπρος εναντίον Τουρκίας σε σχέση με την πτυχή του περιουσιακού. Η διατήρηση της εν λόγω πτυχής επιτεύχθηκε με μετατόπιση της στάσης τεσσάρων κρατών μελών σε σύγκριση με την προηγούμενη χρονιά. Αυτό που πρέπει να επισημάνουμε, είναι ότι επιτεύχθηκε σε ιδιαίτερα δύσκολο περιβάλλον, δεδομένου και του κλεισίματος που προηγήθηκε της υπόθεσης της Τιτίνας Λοιζίδου.

Επιπλέον, παρά τις προσπάθειες της Τουρκίας, το ίδιο όργανο έλαβε την απόφαση συμπερίληψης της επόμενης εξέτασης αυτής της πτυχής της τέταρτης διακρατικής τον Σεπτέμβριο του 2024, αντί τον Μάρτιο ή και Ιούνιο όπως δις επιχείρησε η Τουρκία και κατόπιν ψηφοφορίας αυτό δεν κατέστη δυνατόν. 

Τέλος, η Επιτροπή Αναπληρωτών Υπουργών του Συμβουλίου της Ευρώπης, με αποφάσεις της, τόσο τον Μάρτιο του 2023 όσο και του 2024, έχει διατηρήσει τη διαδικασία επιτήρησης της εφαρμογής της τέταρτης διακρατικής ως προς την πτυχή των αγνοουμένων.

Ως προς το ζήτημα του σφετερισμού περιουσιών, διαμορφώθηκε από το Υπουργείο Εξωτερικών πλάνο αντιμετώπισης, το οποίο έχει τεθεί σε εφαρμογή σε συνεργασία με αρμόδιες Αρχές και υπηρεσίες και περιλαμβάνει διάφορα πεδία φάσης με συγκεκριμένα καθοδηγητικά κριτήρια. Για πρώτη φορά διαμορφώθηκε μια προσέγγιση που αποσκοπεί στη δημιουργία ανασφάλειας στους συμμετέχοντες στην αλυσίδα σφετερισμού των ελληνοκυπριακών περιουσιών στα κατεχόμενα.

Επιπρόσθετα, ως προς τις προσπάθειες αναβάθμισης ή εντύπωσης αναβάθμισης της παράνομης αποσχιστικής οντότητας, συνεχίζουμε τη δύσκολη προσπάθεια για αποτροπή αποσχιστικών ενεργειών που βρίσκονται κατά παράβαση των Ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.

Αναφορά μπορεί να γίνει στην παρείσφρηση στον Οργανισμό Τουρκόφωνων Κρατών. Συνεχίζεται η προσπάθεια αποτροπής επικύρωσης του τροποποιητικού πρωτοκόλλου της Συμφωνίας της Σαμαρκάνδης του 2022, που περιλαμβάνει τροποποίηση του άρθρου της συμφωνίας Nakhichevan για αποδοχή του ψευδοκράτους ως οντότητα με καθεστώς παρατηρητή και με ταυτόχρονες προσκλήσεις του ψευδοκράτους σε συναντήσεις του εν λόγω οργανισμού.

Εδώ να αναφέρουμε ότι παρά την μη επικύρωση, σε περιπτώσεις που η φιλοξενούσα χώρα ήταν η Τουρκία ή το Αζερμπαϊτζάν, προσκλήθηκε η παράνομη αποσχιστική οντότητα. Σε άλλες περιπτώσεις αποτράπηκε παρά την ασφυκτική πίεση της Τουρκίας. Πρέπει να είναι αντιληπτό ότι ο Οργανισμός έχει μετατραπεί εν μέρει σε όχημα ειδικού σκοπού. Το περιβάλλον είναι σημαντικής επιρροής της Τουρκίας και αυτά καθιστούν δυσχερή την προσπάθειά μας. Παρ όλα αυτά, αυτή η προσπάθεια θα συνεχιστεί με αμείωτη ένταση.

Αντίστοιχα, πλειστάκις επετεύχθη ανατροπή συμμετοχής της παράνομης αποσχιστικής οντότητας σε διάφορους οργανισμούς, διεθνή φόρα ή μη διεθνή φόρα. Δεν κρίνεται σκόπιμο, όμως, να γίνει πιο συγκεκριμένη αναφορά σε ειδικά τέτοια παραδείγματα. 

Ενδεικτικά, όμως, θα κάνουμε μια αναφορά στις προσπάθειες συμπερίληψης από την Τουρκία της παράνομης οντότητας σε στρατιωτικές ασκήσεις, όπως αυτή του «Φοίνικα της Ανατολίας» τον Ιούνιο του 2023, που διοργανώθηκε στην Τουρκία, και κατόπιν διαβημάτων η Ισπανία και η Πολωνία αποχώρησαν από την εν λόγω άσκηση.

Επιπρόσθετα, αντιμετωπίσαμε στο δικό μας πεδίο δράσης και με τα διαθέσιμα διπλωματικά μέσα, τις αυξανόμενες παραβιάσεις του τουρκικού στρατού στη νεκρή ζώνη. Εδώ μπορούμε να υπενθυμίσουμε την άμεση και ευρεία αντίδραση σε σχέση με του περασμένου Αυγούστου παραβίαση του στάτους κβο στην περιοχή της Πύλας στη νεκρή ζώνη. Παραβίαση από τον τουρκικό στρατό με επιθέσεις κατά μελών της ειρηνευτικής δύναμης. Είναι αξιοσημείωτη η μαζικότητα της καταδίκης από τη διεθνή κοινότητα, περιλαμβανομένης της δήλωσης του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ της 21ης Αυγούστου. Δυστυχώς, η απειλή παραμένει ως μέρος της επεκτατικής επιθετικής αναθεωρητικής συμπεριφοράς της Τουρκίας και η οποία, ατυχώς, ενθαρρύνεται δια της κατά περίπτωσης εξισωτικής καταγραφής του μείζονος με το έλασσον, της επιθετικότητας με την άμυνα.

Εν κατακλείδι, οι αποτρεπτικές προσπάθειες θα συνεχιστούν με αμείωτη ένταση, με όλα τα διαθέσιμα μέσα και θα επεκταθούν και σε άλλους τομείς.

Τρίτο Μέρος: Συμμετοχή της ΚΔ στην ΕΕ

Πρώτον, η παρουσία μας, όπως έχω ήδη αναφέρει, σε σχηματισμούς της ΕΕ είναι έντονη και συνειδητά καλύπτει όλα τα θέματα, με σαφείς απόψεις και ενεργό συμμετοχή. Δεν είμαστε μονοθεματικοί, αλλά ένα πλήρως εμπλεκόμενο κράτος μέλος. Επί παραδείγματι, συμμετέχουμε με θέσεις στη συζήτηση για τη διεύρυνση και για την εσωτερική μεταρρύθμιση της Ένωσης και υποβάλλουμε προτάσεις που αναδεικνύουν κενά στη συλλογιστική, και τη χρησιμότητα της επιλεκτικής διαλεκτικής συμπερίληψης.

Δεύτερον, εν όψει της Κυπριακής Προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ το 2026 έχουν ξεκινήσει οι προετοιμασίες, έχει συσταθεί η Υπουργική Επιτροπή τον Μάιο, χαρτογράφησαν οι ανάγκες της Προεδρίας, αναβαθμίσθηκαν οι κτηριακές υποδομές σε Βρυξέλλες, ελπίζουμε σύντομα να έχουμε μετακόμιση του ΥΠΕΞ στο καινούργιο κτήριο προσωρινά, μέχρι να γίνει εδώ η απαραίτητη αναβάθμιση, και έχουν ξεκινήσει οι οργανωτικές διαβουλεύσεις με τα Υπουργεία.

Ο  διορισμός της Υφυπουργού για Ευρωπαϊκά Θέματα εντατικοποιεί τις διεργασίες τόσο σε σχέση με τον καθορισμό πολιτικών προτεραιοτήτων όσο και σε μια πλειάδα οργανωτικών ζητημάτων.

Τρίτον, φέτος συμπληρώνονται 20 χρόνια από την ένταξη της Δημοκρατίας στην ΕΕ και κατόπιν απόφασης του Υπουργικού Συμβουλίου εγκρίθηκε η σύσταση Διυπουργικής Επιτροπής υπό την προεδρία του ΥΠΕΞ, για διοργάνωση επετειακών εκδηλώσεων.

Εκδηλώσεις οι οποίες προγραμματίστηκαν, δράσεις οι οποίες έχουν ξεκινήσει, περιλαμβανομένης τελετής στο Προεδρικό Μέγαρο την 1η Μαΐου, εμβληματικής εκδήλωσης στις 9 Μαΐου στο Δημοτικό Θέατρο, εκθέσεων φωτογραφίας με ιστορικούς σταθμούς στην ευρωπαϊκή πορεία της ΚΔ, διοργάνωση ημερίδων σε ακαδημαϊκά ιδρύματα με μορφή ανοικτού διαλόγου μεταξύ του Υπουργού Εξωτερικών και φοιτητών και με τη συμμετοχή  άλλων Ευρωπαίων αξιωματούχων επίσης.

Τέλος, έχουμε ξεκινήσει την προετοιμασία της διοργάνωσης της 11ης Συνόδου Κορυφής των MED9, αφού προηγήθηκε η ομόφωνη απόφαση ανάθεσης στην ΚΔ της εν λόγω Προεδρίας. Προβλέπονται, πέραν της Συνόδου Κορυφής, διασκέψεις Υπουργών με θεματικές σε τομείς ειδικού ενδιαφέροντος (Ενέργειας, Γεωργίας, Παιδείας, Πολιτισμού και Ευρωπαϊκών Υποθέσεων).

Τέταρτο Μέρος: Ενίσχυση και Θεσμοθέτηση Συνεργασίας με Τρίτα Κράτη

Έμφαση δόθηκε στην ενίσχυση και θεσμοθέτηση συνεργασίας με τρίτα κράτη. Ιδιαίτερα, η προσοχή στράφηκε προς τις ΗΠΑ.

Οι σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών έχουν αναβαθμιστεί στον υψηλότερο βαθμό από την ανεξαρτησία της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ενδεικτικά αναφέρω τα παρακάτω:

1. Συνεχίζεται με σημαντική πρόοδο η προσπάθεια για ένταξη στο Πρόγραμμα Απαλλαγής Θεωρήσεων, το Visa Waiver Programme. Έχει διαμορφωθεί μαζί με την αμερικανική πλευρά ένα σχέδιο δράσης, το οποίο υλοποιείται, και τον περασμένο Φεβρουάριο υποβλήθηκαν σχόλια και παρατηρήσεις επί του σχεδίου τούτου. Αναμένουμε δε επίσκεψη εργασίας στην Κύπρο αντιπροσωπίας του αμερικανικού Deparment of Homeland Security.
2. Ενισχύθηκε και ισχυροποιήθηκε η συνεργασία με τις Ηνωμένες Πολιτείες για θέματα εφαρμογής κυρώσεων και καταπολέμησης της διακίνησης μαύρου χρήματος.
   Η σχέση είναι πλέον σχέση συνεργασίας, αγαστής σύμπραξης, καθοδηγούμενη από την απόφαση της κυπριακής Κυβέρνησης για μηδενική ανοχή και την προστασία της Δημοκρατίας και της εικόνας της.
   Οι δηλώσεις της αμερικανικής πλευράς ως προς τούτο, τον τελευταίο χρόνο είναι σαφείς. Δρομολογήθηκε επίσης, όπως καλά γνωρίζετε, η θεσμοθέτηση της συνεργασίας με υπογραφή Μνημονίου για θέματα εκπαίδευσης και παροχής εμπειρογνωμοσύνης και κλιμάκιο του FBI και του Department of Justice βρίσκεται στην Κύπρο για να συνδράμει τις προσπάθειες.
3. Επιτεύχθηκε η επέκταση της άρσης του εμπάργκο όπλων εναντίον της ΚΔ για άλλο ένα έτος.
4. Το Κέντρο CYCLOPS, το οποίο εγκαθιδρύθηκε με Απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου. Το Κέντρο έχει χρηματοδοτηθεί από την αμερικανική κυβέρνηση και, πέρα από τη διπλωματική και πολιτική σημασία του, επιφέρει επίσης απευθείας έσοδα για το κράτος μέσω χρεώσεων για εκπαιδεύσεις. Συγκεκριμένα, κατά το παρελθόν έτος προσφέρθηκαν 40 εκπαιδευτικά προγράμματα σε 953 συμμετέχοντες από 20 χώρες. Η πλειοψηφία των εκπαιδεύσεων προσφέρθηκε σε συνεργασία με την αμερικανική πλευρά, τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών και τον Διεθνή Οργανισμό Τελωνείων.
   Τα έσοδα ήταν €100.000 από άποψη διδάκτρων απευθείας στο ταμείο του κράτους και πρόσθετα μισό εκατομμύριο για την τοπική οικονομία της Λάρνακας. Σε αυτή τη φάση, συζητάμε με την αμερικανική πλευρά για επέκταση του CYCLOPS τόσο από άποψης τεχνικών μέσων όσο και από άποψης επέκτασης θεματολογίας, την οποία μπορεί να χειρίζεται. Αποτέλεσε δε κρίσιμη υποδομή τόσο κατά την ενεργοποίηση του Σχεδίου ΕΣΤΙΑ όσο και για την ενεργοποίηση του Σχεδίου «ΑΜΑΛΘΕΙΑ».
5. Ο περιφερειακός ρόλος και αξία της ΚΔ για τις ΗΠΑ και όχι μόνο αναδείχθηκε με ξεκάθαρο τρόπο μέσα από το Σχέδιο «ΑΜΑΛΘΕΙΑ». Οι ΗΠΑ έχουν επισημάνει στο ανώτατο δυνατό επίπεδο τη σημασία που αποδίδουν και τις ευχαριστίες στην ΚΔ για την πρωτοβουλία, την οποία ξεδίπλωσε, και είμαστε τώρα στο στάδιο κατασκευής του πλωτού λιμένα από πλευράς ΗΠΑ, μέσω της Κυπριακής Δημοκρατίας, η οποία αποτελεί και μια σαφέστατη έκφανση αυτής της πραγματικότητας.
   
   Θα αναφερθώ εν κατακλείδι σε πυκνότητα επισκέψεων, επαφών και επικοινωνιών με Αμερικανούς αξιωματούχους, η οποία, κατά την άποψή μου, επίσης δεν είναι συγκρίσιμη με το τι συνέβαινε παλαιότερα. Το τελευταίο έτος έχουν μεταβεί στην Κύπρο ο Υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, ο επικεφαλής της CIA, ο επικεφαλής του Γραφείου του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας, η Διευθύντρια του Γραφείου του Αμερικανού ΥΠΕΞ, καθώς επίσης συναντήσεις και επαφές έγιναν σε επίπεδο Βοηθού ΥΠΕΞ τουλάχιστον δύο αξιωματούχων. Αυτά είναι ενδεικτικά της συχνότητας των επαφών και της σημασίας που αποδίδεται στη συγκεκριμένη σχέση και από τις δύο πλευρές.

Πέμπτο Μέρος: Τριμερείς Συνεργασίες 

Αυτό αποτέλεσε τα τελευταία χρόνια αρχιτεκτονικά σημαντικό κομμάτι της προσέγγισής μας, η επέκταση δηλαδή της περιφερειακής πολυμέρειας με σκοπό την ενίσχυση του περιφερειακού μας ρόλου και εμβάθυνση των σχέσεων με χώρες της περιοχής.

Σημειώνω τα παρακάτω:

1. Σύγκληση Διακυβερνητικής για πρώτη φορά μεταξύ Κύπρου και Ελλάδας.
2. Τριμερής Σύνοδος Κορυφής Κύπρου-Ελλάδος-Ισραήλ.
3. Τέσσερεις Τριμερείς Συναντήσεις σε επίπεδο Υπουργών Εξωτερικών. 

Ο αριθμός θα ήταν μεγαλύτερος εάν δεν μεσολαβούσε φυσικά και η κρίση στην περιοχή μας.

Έκτο Μέρος: Πυλώνας Κύπρος – Ασφαλής Λιμένας  

Λόγω της γεωγραφικής μας θέσης και των καλών σχέσεων που διατηρούμε, όπως έχω ήδη αναφέρει, με χώρες της περιοχής, η Κύπρος συνειδητά ανέλαβε ρόλο ζωτικής σημασίας, είτε ως συντονιστικό κέντρο είτε για τη διάθεση έκτακτης ανθρωπιστικής βοήθειας. Αυτό κατέδειξε σχετικά ο πρόσφατος επαναπατρισμός χιλιάδων πολιτών τρίτων χωρών από το Σουδάν, αλλά και ο πόλεμος στη Γάζα.

Ειδικότερα, δύο φορές ενεργοποιήθηκε τον τελευταίο χρόνο το σχέδιο ΕΣΤΙΑ.

Τον Απρίλιο του '23 για το Σουδάν. Για 12 ημέρες, επαναπατρίστηκαν 2.611 πολίτες από 28 διαφορετικές χώρες, περιλαμβανομένων και δεκατεσσάρων Κυπρίων.

Τον Οκτώβριο του 2023, για το Ισραήλ, εκ νέου ενεργοποίηση για επαναπατρισμό 1.088 αμάχων.

Και μιας τεράστιας κλίμακας προετοιμασία για το ενδεχόμενο να χρειαστεί να γίνει εκκένωση για τον Λίβανο, στο πλαίσιο της οποίας συμμετείχαν πέραν των 400 εκπροσώπων από διπλωματικές αποστολές, αλλά και στρατιωτικοί από 25 χώρες, οι οποίοι λειτουργούσαν μέσα από το Κέντρο Συντονισμού Έρευνας και Διάσωσης (ΚΣΕΔ).

Για τις παραπάνω περιπτώσεις, η Δημοκρατία απέσπασε τα εύσημα από τη διεθνή κοινότητα και αναδείχθηκε ενεργά ο ρόλος μας ως περιφερειακού κέντρου ασφάλειας σε περιόδους κρίσεων.

Ειδική αναφορά οφείλεται και στην πρωτοβουλία του θαλάσσιου διαδρόμου ανθρωπιστικής βοήθειας στο Σχέδιο «ΑΜΑΛΘΕΙΑ», μιας πρωτοβουλίας, η οποία ξεκίνησε αμέσως μετά την τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς της 7ης Οκτωβρίου.

Δημιουργήθηκε ένα σχέδιο για ένα ανθρωπιστικό διάδρομο μίας κατεύθυνσης, ο οποίος θα αποτελούσε προσθήκη σε άλλες υφιστάμενες δυνατότητες αποστολής ανθρωπιστικής βοήθειας και όχι σε ανταγωνιστική βάση. Η θαλάσσια δίοδος, η οποία αίρει κατ' εξαίρεση και κατ' αποκλειστικότητα τον ναυτικό αποκλεισμό της Γάζας, έχει ιδιαίτερη σημασία. Έχει αναγνωριστεί διεθνώς, έχει λάβει ισχυρή και πολύπλευρη στήριξη σε διπλωματικό και όχι μόνο επίπεδο. Έχουμε όλοι εικόνα από τις πάρα πολλές συναντήσεις που έχουν γίνει, από την τηλεδιάσκεψη με ομολόγους των Ηνωμένων Πολιτειών, Ηνωμένου Βασιλείου, Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Είχαμε την  επίσκεψη της Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, την επίσκεψη της Προέδρου του Ευρωκοινοβουλίου. Είχαμε επίσης τη Σύνοδο των ανώτερων αξιωματούχων με συμμετοχή 36 χωρών, τεσσάρων οργανισμών, δύο οντοτήτων και όλα αυτά πρόσθετα της διεθνούς κάλυψης της οποίας έτυχε αυτή η πρωτοβουλία με ιδιαίτερα θετικά σχόλια. Ειδική μνεία πρέπει να γίνει στην επιστολή που απέστειλε ο Αμερικανός Πρόεδρος Biden προς τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, ευχαριστώντας για την ηγετική στάση της πλευράς μας στην πρωτοβουλία αυτή.

Έχουν σταλεί σε δύο περιπτώσεις φορτία. Δυστυχώς, κατά τη δεύτερη περίπτωση, όπως καλά γνωρίζετε, είχαμε την τραγωδία του θανάτου των εφτά μελών του World Central Kitchen, η οποία μας έχει συνταράξει. Πρόκειται περί πολύ σημαντικού εταίρου σε όλη αυτή την προσπάθεια. Σεβόμενοι τον πόνο της συγκεκριμένης οργάνωσης, των οικείων των θυμάτων, αναμένουμε με υπομονή και χωρίς να πιέζουμε τις αποφάσεις τους. Παρόλα αυτά, η προσπάθεια συνεχίζεται.

Οι προετοιμασίες για τα επόμενα βήματα σε πλήρη συνεννόηση με τους συμμετέχοντες στην πρωτοβουλία. Η δε υλοποίηση έχει, πέραν της μεταφοράς της ανθρωπιστικής βοήθειας, οφέλη και για την οικονομία της Δημοκρατίας. Ήδη για τα φορτία, τα οποία έχουν αναχωρήσει, έχει αξιοποιηθεί η κυπριακή αγορά και αυτό προβλέπεται ότι θα συνεχιστεί και στο μέλλον. Έχει δημιουργηθεί μια διυπουργική επιτροπή, ώστε αυτό να ρυθμιστεί με τρόπο που να είναι υποβοηθητικό στον μέγιστο δυνατό βαθμό για την οικονομία.

 Έχουμε επίσης δημιουργήσει ένα ταμείο, το Ταμείο "ΑΜΑΛΘΕΙΑ", το οποίο είναι δομημένο με βάση διεθνή πρότυπα, με διαφάνεια και ισχυρή λογοδοσία. Θα διοικείται από ένα Συμβούλιο με μονάδα διαχείρισης, φορέα υλοποίησης, φορέα ελέγχου, με σκοπό να προβαίνει σε αγορές, εξασφάλιση πλωτών μέσων, αγορά υπηρεσιών για τη λειτουργία του διαδρόμου, ανάπτυξη υφιστάμενων υποδομών της Κυπριακής Δημοκρατίας, εξασφάλιση εξοπλισμού που θα μείνει στην Κυπριακή Δημοκρατία και υποστήριξη σε ό,τι αφορά την πτυχή των logistics. Όλα αυτά πρόκειται να αφορούν σε κρατικές συνεισφορές.

Χθες ανακοινώθηκε η εισφορά από πλευράς Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων (ΗΑΕ) στο Ταμείο "ΑΜΑΛΘΕΙΑ", ύψους 15 εκατομμυρίων δολαρίων για αυτή τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Αυτό είναι κάτι το οποίο ενεργά αποδεικνύει την εμπιστοσύνη ενός από τους βασικούς μας εταίρους και ευχαριστούμε τα ΗΑΕ για τη συνεργασία. Αυτά τα χρήματα θα χρησιμοποιηθούν ακριβώς για τους σκοπούς που αναφέραμε. Το δεδομένο είναι ότι πρώτον, η Κύπρος σε αυτή την προσπάθεια δεν είναι μόνη, δεύτερον, δημιουργείται η βάση ευρωστίας, η οποία θα επιτρέψει στη συνέχιση αυτής της προσπάθειας σε βάθος χρόνου.

Έβδομο Μέρος: Υποψηφιότητες   

Είχαμε επανεκλογή της Δημοκρατίας στο Συμβούλιο του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (ΔΝΟ). Αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό για την πλευρά μας, να υπάρχει σταθερή παρουσία ως ο 11ος εμπορικός στόλος στον κόσμο στον συγκεκριμένο Οργανισμό. Αυτό επιτεύχθηκε στις εκλογές του Δεκεμβρίου '23.

Επίσης, τρέχει η υποψηφιότητά μας για το Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ. Η εκλογική διαδικασία έχει οριστεί για τον Οκτώβριο του '24. Τυχόν εκλογή μας θα αποτελέσει την πρώτη φορά που η Κυπριακή Δημοκρατία επιτυγχάνει εκλογή σε αυτό το όργανο.

Όγδοο Μέρος: Εξωστρέφεια και ενεργά κινητική Διπλωματία

Σε σχέση με την εξωστρέφεια και ενεργά κινητική Διπλωματία, ενημερωτικά αναφέρονται τα παρακάτω.

Πραγματοποιήθηκαν 53 ταξίδια αποστολές σε 26 χώρες με πέραν των 60 διμερών συναντήσεων. Διενεργήθηκαν τρεις Τριμερείς, ενώ είχαμε επισκέψεις αξιωματούχων ομολόγων στην Κύπρο, εννέα Υπουργών Εξωτερικών, τεσσάρων Υφυπουργών και έντεκα άλλων αξιωματούχων από άλλες χώρες. Υπεγράφησαν τέσσερεις Συμφωνίες, επτά MemorandaofUnderstanding και πέντε MemorandaofCooperation.

Δεδομένα, η Κυπριακή Δημοκρατία στους 12 αυτούς μήνες έχει παρουσία, έχει ενεργό δραστηριότητα, δεν περιμένει τις εξελίξεις να φτάσουν στη Λευκωσία, υπερβαίνει τα μέσα που έχει στη διάθεσή της.

Ένατο Μέρος: Λειτουργία και Δομές του Υπουργείου Εξωτερικών 

Κλείνω με αναφορά σε κάποια εσωτερικά ζητήματα του Υπουργείου Εξωτερικών. Όπως καλά γνωρίζετε, ο προϋπολογισμός του Υπουργείου ανέρχεται στα 111 εκατομμύρια ευρώ. Είναι περίπου το 1% του Κρατικού Προϋπολογισμού. Παρόλα αυτά έχουμε να ανακοινώσουμε τα παρακάτω:

1. Aυξήθηκαν οι Διπλωματικές Αποστολές με άνοιγμα διπλωματικών αποστολών στην Τζακάρτα, στη Μανάμα και στο Μπουένος Άιρες. Εντός του έτους θα ανοίξουν Αποστολές στο Καζακστάν, την Αρμενία και θα επαναλειτουργήσει η αποστολή μας στη Λιβύη.
2. Tο 2023 η Δημοκρατία συνεισέφερε 2.802.680 ευρώ για ανθρωπιστική βοήθεια σε περιόδους ή σε περιπτώσεις οξείας ανθρωπιστικής κρίσης. Αυτό για εμάς είναι εργαλείο ήπιας διπλωματίας (soft diplomacy),ιδιαίτερα σημαντική ως μέθοδος αντιμετώπισης των αδυναμιών που υπάρχουν από άποψης παρουσίας ή πόρων.
3. Δίνεται έμφαση στην ήπειρο της Αφρικής, όπου έχουμε παρουσία μόνο σε δύο χώρες, συν την Αίγυπτο, με σκοπό την επέκταση του διπλωματικού μας δικτύου, τον διορισμό περιοδεύοντος Πρέσβη, την αξιοποίηση των Επίτιμων Προξένων στην αφρικανική ήπειρο και την παροχή υποτροφιών για φοιτητές, καθώς επίσης και την αύξηση της ανθρωπιστικής αναπτυξιακής βοήθειας που παρέχεται.
4. Διορίστηκε Ειδικός Απεσταλμένος του Υπουργού Εξωτερικών για την Αφρική, ο Πρέσβης Κωνσταντίνος Ηλιάδης, αφυπηρετήσας πρέσβης, ο οποίος θα ασκεί καθήκοντα αμισθί.
5. Έγινε ολική αναδιοργάνωση με νέο οργανόγραμμα του Υπουργείου, το οποίο τέθηκε σε ισχύ την 1η Σεπτεμβρίου '23.
6. Η Υπηρεσία Αποδήμων και Επαναπατρισμού έχει ενταχθεί εκ νέου στο Υπουργείο Εξωτερικών, κατόπιν σχετικής απόφασης του Υπουργικού Συμβουλίου. Αυτό είναι μέρος της πολιτικής που έχει διαμορφωθεί για την Κυπριακή Διασπορά και διορίστηκε η Πρέσβης κα Θεοδώρα Κωνσταντινίδου ως Διευθύντρια της εν λόγω Υπηρεσίας.
7. Προχωρούμε στον επανασχεδιασμό της λειτουργίας της Διπλωματικής Ακαδημίας. Ως προς τούτο, επικεφαλής διορίστηκε ο Πρέσβης επί τιμή Μάριος Λυσιώτης, αμισθί, και του έχει ανατεθεί αυτό το καθήκον.
8. Η διάσταση του φύλου είναι σημαντική και για το Υπουργείο Εξωτερικών. Έχουμε προβεί σε διορισμό Πρέσβεως για την Ισότητα των Φύλων.
9. Συστάθηκε Μονάδα Επικοινωνίας και Δημόσιας Διπλωματίας, την οποία προσπαθούμε να ενισχύσουμε στο Υπουργείο μας και υιοθετήθηκε νέα πολιτική διαχείρισης Διαφώτισης. Τα μέσα που χρησιμοποιούσαμε όλο αυτό το διάστημα πρέπει να τα ξαναδούμε, ώστε να προσαρμοστούν στην τεχνολογία του σήμερα και στις ανάγκες που σήμερα απαιτεί μια ενεργός και αποτελεσματική εκστρατεία διαφώτισης.
10. Έχει διαμορφωθεί η πολιτική παροχής υποτροφιών, στο πλαίσιο του soft diplomacy. Αυξήθηκε στον προϋπολογισμό κατά 300.000 το συγκεκριμένο κονδύλι. Έχουμε αιτιολογήσει αύξηση άλλων 900.000 ευρώ, διότι θεωρούμε ότι είναι ένα ιδιαίτερα χρήσιμο εργαλείο.
11. Είμαστε στα στάδια υλοποίησης του σχεδιασμού για την Πολιτική Ανθρωπιστικής / Αναπτυξιακής Βοήθειας, το "Cyprus Aid", το οποίο θα τεθεί σε μια νέα βάση, ευέλικτη, που θα ανταποκρίνεται στο μέγεθος του Υπουργείου και στις ανάγκες του.
12. Αναδιαμόρφωση κτηριακής πολιτικής. Ήδη αναφέρθηκα στη μετακόμιση προσωρινά του Υπουργείου Εξωτερικών στο κτήριο στην είσοδο της Λευκωσίας, καθώς επίσης έχουν προχωρήσει οι διαδικασίες για ανακαίνιση των ιδιόκτητων κτηρίων στην Ουάσιγκτον, της Μόνιμης Αντιπροσωπείας στη Νέα Υόρκη, καθώς επίσης και κτηρίου που είναι υπό ιδιοκτησία της Δημοκρατίας στην Αθήνα.
13. Δρομολογήθηκε αλλαγή τρόπου διαχείρισης των κτηριακών αναγκών στο εξωτερικό. Το Υπουργείο Εξωτερικών βρίσκεται σε μια ιδιαίτερη θέση να έχει να διαχειριστεί περιουσιακά στοιχεία εκ μέρους της Δημοκρατίας που είναι εκτός Κύπρου. Αυτό απαιτεί, από άποψη συντονισμού, χρήση ειδικών, πολύ πιο γρήγορες διαδικασίες από αυτές που στην πράξη εφαρμόζονται αυτή τη στιγμή και έχουμε εξετάσει αυτό το θέμα. Σκοπός είναι να βρεθεί ο κατάλληλος τρόπος, ώστε να είναι απόλυτα διαφανής η διαδικασία, αλλά ταυτόχρονα να ανταποκρίνονται και στις ανάγκες από άποψης χρονισμού, οι οποίες υπάρχουν.
14. Διαμορφώθηκε για πρώτη φορά Σχέδιο Δράσης των Διπλωματικών Αποστολών της Κυπριακής Δημοκρατίας στο εξωτερικό, με ετήσια οριοθέτηση στόχων και αποτελεσμάτων ανά Πρεσβεία. Αυτό το καθορίζει ο εκάστοτε Πρέσβης και το διαμορφώνει το Κέντρο, με σκοπό μεταγενέστερα να γίνεται αυτός ο έλεγχος.

Φίλες και φίλοι,

Το Υπουργείο Εξωτερικών έχει εισέλθει σε μια νέα πορεία, πάντα με τη συνδρομή του προσωπικού μας, χωρίς το οποίο αυτό δεν θα ήταν δυνατόν. Τα παραπάνω αποτελούν σταχυολόγηση του έργου του για το έτος που πέρασε. Έγιναν πολλά άλλα επίσης, τα οποία όπως αντιλαμβάνεστε, δεν είναι πρέπον να δημοσιοποιήσουμε.

Εμείς θα συνεχίσουμε την προσπάθεια μεθοδικά, συντονισμένα. Οι εξελίξεις σίγουρα προσαρμόζουν τον σχεδιασμό μας. Έχουμε όμως μια πυξίδα, έχουμε μια κεντρική καθοδήγηση, έχουμε μια ξεκάθαρη εικόνα για το προσωπικό, τι αναμένουμε, πού στοχεύουμε. Η εξωτερική μας πολιτική παραμένει αμετακίνητα προσηλωμένη στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, στις αρχές και αξίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Θα συνεχίσουμε ως κράτος μέλος της Ένωσης να αξιοποιούμε πλήρως αυτή μας την ιδιότητα με ενεργή συμμετοχή για όλα τα θέματα.

Δεύτερον, η ιδιότητα αυτή του κράτους μέλους είναι σημαντική για να μπορούμε να αναπτύξουμε περαιτέρω τις σχέσεις μας με τις χώρες της περιοχής μας ως γέφυρα με την Ευρώπη.

Τρίτον, και το τονίζουμε προς πάσα κατεύθυνση, η επίλυση του Κυπριακού για εμάς είναι ζήτημα επιβίωσης. Αποτελεί τον άξονα της πολιτικής μας. Η επανένωση του τόπου μας δεν μπορεί να περιμένει. Η πλευρά μας ουδέποτε θα σταματήσει να προσπαθεί και ουδέποτε θα συναινέσει σε προσεγγίσεις έξω από αυτές που θέτει το πλαίσιο του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών. Με ιδιαίτερη ανησυχία βλέπουμε τις εξελίξεις. Με ιδιαίτερη ανησυχία βλέπουμε τη ρητορική που αναπτύσσεται από την άλλη πλευρά. Η αντιμετώπιση αυτών των προκλήσεων είναι για μας άμεση προτεραιότητα, χωρίς όμως να επισκιάζει αυτό το οποίο είναι ο υπέρτατος στόχος. Εργαζόμαστε για να διαμορφώσουμε μια σύγχρονη, εξωστρεφή ευρωπαϊκή διπλωματική υπηρεσία με αποτύπωμα μεγαλύτερο του μεγέθους μας.

Αυτός είναι ο στόχος μας και συλλογικά μπορούμε να τον πετύχουμε.

Μπορείτε να δείτε την παρουσίαση στον πιο κάτω σύνδεσμο: